Darowizna jest rodzajem umowy prawa cywilnego, której sporządzenie niesie za sobą prawa i obowiązki. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie kwestii prawnych umowy darowizny. Artykuł bazuje na aktach prawnych i definicjach pojęć oraz literaturze dotyczącej zagadnienia darowizny. Darowizna jest świadczeniem jednostronnym, kwota darowizny nie wiąże się z wzajemnym świadczeniem ze strony obdarowanego. Jest to umowa nazwana, pozwalająca na przekazywanie majątku bez otrzymania ekwiwalentu. Cecha ta szczególnie wyróżnia formę umowy darowizny wśród pozostałych form umów pozwalających na przenoszenie zbywalnych praw majątkowych. Brak ekwiwalentu ekonomicznego, czyli nieodpłatność to stosunkowo rzadko występująca cecha w tej grupie umów. W praktyce celem darowizny jest realizacja wyższych wartości takich jak utrzymywanie relacji rodzinnych czy wspieranie celów społecznych i udzielanie pomocy potrzebującym. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (Art. 888. § 1. KC). W konsekwencji umowy darowizny powstaje stosunek prawny pomiędzy darczyńcą i obdarowanym. Dotyczy to osób fizycznych, prawnych oraz ułomnych osób prawnych, umożliwiając szerokiemu kręgowi podmiotów przekazywanie darowizn, między innymi na cele pożytku publicznego.
Zawarcie umowy darowizny następuje w momencie złożenia zgodnych oświadczeń obu stron. Nie jest wymagane jednoczesne złożenie takowych oświadczeń, mogą one być rozłożone w czasie. W praktyce często następuje złożenie propozycji, na które druga strona przystaje po upływie pewnego czasu. Umowa darowizny powinna być zachowana w szczególnej formie pod rygorem nieważności, jednak w momencie wykonania przez darczyńcę świadczenia, pomimo niezachowania tej formy umowa również obowiązuje. Możliwość ta jest szczególnie istotna w przypadku otrzymywania drobnych darowizn na cele pożytku przez organizacje. Konieczność zachowania formy aktu notarialnego we wszystkich przypadkach stanowiłaby istotną barierę. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (Art. 890 § 1. KC). Zgodnie z orzeczeniem SN. z dnia 8.12.1980 r. oświadczenie darczyńcy nie wymaga w świetle art. 890 § 1 KC formy aktu notarialnego. Przez „spełnienie świadczenia” należy rozumieć zarówno przypadki, w których zawarto umowę o skutkach tylko zobowiązujących i jednocześnie lub później spełnione świadczenie, jak też przypadki w których zawarto umowę wywołująca podwójne skutki, powodując to, że rozporządzenie nastąpiło z mocy samej umowy. (I CR 487/80, OSN 1981, Nr 7, poz. 137). Forma zachowania aktu notarialnego wymaga najwięcej czasu. Taka konstrukcja prawa daje darczyńcy możliwość namysłu, przed powstaniem zobowiązania wobec obdarowanego, który mógłby dochodzić wykonania świadczenia na drodze sądowej oraz odsetek za opóźnienie. Inną możliwością zawarcia umowy jest wykonanie świadczenia, dzięki czemu darczyńca nie musi sporządzać aktu notarialnego, a jednocześnie nie staje się wierzycielem. Zgodnie z wyr. SN z dnia 23.09.2004 r. wydanie rzeczy ruchomej stanowiącej przedmiot darowizny może nastąpić tylko przez jej fizyczne przekazanie obdarowanemu, ale także sposobami wskazanymi w art. 348 zd. 2 KC oraz art. 349-351 KC (III CK 382/03, OSN 2005, Nr 7-8, poz. 147). Wykonanie świadczenia bez zachowania formy aktu notarialnego nie jest ważne we wszystkich przypadkach. Nie zwalnia się czynności, które wymagają zachowania tej szczególnej formy wynikającej z odrębnych przepisów np. w przypadku darowizny nieruchomości. § 2. Przepisy powyższe nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron (Art. 890 § 2. KC).
Istnieje możliwość żądania przez darczyńcę od obdarowanego konkretnego działania lub zaniechania. Określony krąg darczyńców może domagać się odpowiedniego zachowania określonego w poleceniu. Nie ma jednak możliwości dochodzenia tego na drodze sądowej, ponieważ osoba taka jest beneficjentem, a nie wierzycielem. Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). (Art. 893 KC). Stosunek łączący obdarowanego obciążonego poleceniem oraz osobę odnoszącą korzyść z tego polecenia ma charakter zobowiązania naturalnego (wyr. SN z 21.03.1973 r., III CRN 40/73, OSN 197, Nr 2, poz. 26). Przekazując darowiznę organizacjom zajmującym się działalnością pożytku publicznego, darczyńca może jasno sprecyzować cel na jaki ma zostać spożytkowany jego majątek. Zgodnie z wyr. SN z dnia 17.06.2009 r. Gdy darczyńca wskazuje konkretne cele na jakie ma zostać przekazana darowizna, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jako świadczenia nienależnego (IV CSK 48/09, MoP 2009, Nr 14, s.748). Art. 894 KC ustanawia, że pierwotnie wykonania polecenia może domagać się darczyńca, jednakże po jego śmierci żądanie wykonania polecenia nie wygasa. Otrzymują do tego prawo jego spadkobiercy, a w przypadku celów społecznych prawo do tego otrzymują również odpowiednie ograny państwowe.
Podsumowując, sporządzenie umowy darowizny niesie za sobą szereg nie tylko przywilejów, ale i obowiązków.
Bibliografia:
1. Burian, 1994, Odwołanie darowizny jako sankcja rażącej niewdzięczności, AUWr Prawo 1994, Nr 238
2. Dmowski, S., [w:] G. Bieniek (red.), 2011, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia, t. 2, Warszawa
3. Gawlik, Z., [w:] Kidyba, A., (red.), 2010 Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Zobowiązania – część szczególna, Warszawa
4. Gniewek, E., Machnikowski, P., 2013 (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa
5. Interpretacja Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie, 22.06.2006 r., 1472/ROP1/423–152/197/06/RM
6. Interpretacja MF z 15.04.2004 r. PB3/8214-108/WK/04
7. Interpretacja Pierwszy Urząd Skarbowy Łódź-Bałuty, 23.06.2005 r., I USB XVI/415/31/05
8. Interpretacja Pierwszy Urząd Skarbowy w Lublinie, 15.06.2005 r., P-1/415/33/2005
9. Kodek Cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 (Dz.U. 1964 Nr. 16, poz. 93)
10. Kuciński, R., Od 1 października darowizna żywności dla OPP jest zwolniona z VAT, Experto24, http://www.experto24.pl/podatki/vat-i-akcyza/od-1-pazdziernika-darowizna-zywnosci-dla-opp-jest-zwolniona-z-vat.html [dostęp: 09.03.2014]
11. NGO.PL, 2014, Poradnik dla organizacji pozarządowych, http://poradnik.ngo.pl/ [dostęp:08.03.2014]
12. Orz. SN z 8.12.1980 r. I CR 487/80, OSN 1981, Nr 7, poz. 137
13. Orz. SN z 23.09.2004 r.III CK 382/03, OSN 2005, Nr 7-8, poz. 147
14. PIT.pl, 2014, Ulgi i odliczenia http://www.pit.pl/ [dostęp: 08.03.2014]
15. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 Nr 54 poz 535 ze zm.)
16. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 1992 Nr 21 poz. 86 ze zm.)
17. Ustawa z dnia 17.05.1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1989, nr 29, poz. 154 ze zm.)
18. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. z 2003 Nr 96 poz. 873 ze zm.)
19. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 Nr 80 poz. 350 ze zm.)
20. Wyr. SN z 17.06.2009 r. IV CSK 48/09, MoP 2009, Nr 14, s.748
21. Wyr. SN z 21.03.1973 r., III CRN 40/73, OSN 197, Nr 2, poz. 26
22. Wyr. WSA z 11.01.2008 r. I SA/Wr 970/07
23. Zawada, 2009, Na przywileje mogą liczyć i fundacja, i darczyńcy, Kancelaria Grzywacz-Zawada s.c, Warszawa, http://www.grzywacz-zawada.pl/pp_rz090409.php [dostęp:08.03.2014]
|
Голосування 
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution 4.0 International License
Знайшли помилку? Виділіть помилковий текст мишкою і натисніть Ctrl + Enter